ازدواج به عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای اجتماعی، مجموعه‌ای از حقوق و تکالیف متقابل را برای زوجین ایجاد می‌کند.
شناخت این حقوق و وظایف می‌تواند به پایداری و استحکام بنیان خانواده کمک کند و از بروز اختلافات جلوگیری نماید. در این مقاله به بررسی حقوق و تکالیف زوجین بر اساس قوانین ایران پرداخته خواهد شد.
حقوق و تکالیف زوجین از منظر قانونی
۱. حقوق و تکالیف زوج (شوهر)
حق ریاست خانواده: بر اساس ماده ۱۱۰۵ قانون مدنی، ریاست خانواده بر عهده شوهر است، اما این امر نباید به معنای نادیده گرفتن حقوق زن باشد.
نفقه: شوهر موظف است بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، نفقه همسر خود را تأمین کند. نفقه شامل مسکن، غذا، پوشاک و سایر نیازهای متعارف زندگی است.
حسن معاشرت: مطابق ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی، زوجین باید با حسن معاشرت با یکدیگر رفتار کنند.
حق طلاق: به موجب ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، مرد می‌تواند با رعایت مقررات قانونی همسر خود را طلاق دهد. البته زن نیز در شرایط خاصی می‌تواند درخواست طلاق کند.
۲. حقوق و تکالیف زوجه (زن)
حق مهریه: مهریه یکی از حقوق مالی زن است که شوهر موظف به پرداخت آن می‌باشد. این حق در هر زمان قابل مطالبه است.
حق نفقه: زن در صورت تمکین، مستحق دریافت نفقه از شوهر است.
حق اشتغال: اشتغال زن منوط به عدم مغایرت با مصالح خانواده و رضایت شوهر است، مگر اینکه در شروط ضمن عقد به گونه‌ای دیگر توافق شده باشد.
حق سکونت: زن حق دارد در منزلی که متناسب با شأن و نیازهای اوست، زندگی کند.
حق طلاق در شرایط خاص: زن می‌تواند بر اساس ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی (در صورت عدم پرداخت نفقه) و ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی (در صورت عسر و حرج) درخواست طلاق کند.
نقش توافقات ضمن عقد
زوجین می‌توانند در ضمن عقد نکاح، شروطی را تعیین کنند که دامنه حقوق و تکالیف آن‌ها را مشخص نماید. این شروط می‌توانند شامل مواردی مانند حق طلاق برای زن، اجازه اشتغال، تحصیلات و تعیین محل زندگی باشند.
نتیجه‌گیری
آگاهی از حقوق و تکالیف قانونی در زندگی مشترک می‌تواند از بسیاری از مشکلات و سوءتفاهم‌ها جلوگیری کند. احترام متقابل، رعایت حقوق یکدیگر و تلاش برای حل مسائل با گفت‌وگو، از مهم‌ترین عوامل موفقیت در زندگی زناشویی هستند. قوانین حقوق خانواده، چارچوبی مشخص برای این تعاملات فراهم کرده‌اند که آگاهی از آن‌ها برای هر زوجی ضروری است.
